काठमाडौं । नेपालको बैंकिङ क्षेत्र पछिल्लो दशकमा तीव्र रूपले रूपान्तरण हुँदै गुणात्मक रुपमा अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा सशक्त बन्दै गएको छ। यसको प्रमुख कारण ठूला व्यापारिक घराना तथा संस्थागत लगानीकर्ताहरूको सक्रिय सहभागिता हो। कर्मचारी सञ्चय कोष, नागरिक लगानी कोष, चौधरी ग्रुप, आइएमई ग्रुप, प्रभु ग्रुप, विशाल ग्रुप, खेतान ग्रुप जस्ता प्रतिष्ठित संस्थाहरूले बैंकिङ क्षेत्रमा उल्लेखनीय लगानी गरेका छन्। यसले बैंकिङ प्रणालीलाई प्रविधिगत रूपमा सुधार गर्दै पूँजी वृद्धिमा योगदान पुर्याएको छ भने वित्तीय सेवाको गुणस्तर पनि उल्लेखनीय रूपमा बढेको छ।
बैंकिङ क्षेत्रमा संस्थागत लगानीको वृद्धि संगै डिजिटल बैंकिङ, ग्रामीण वित्तीय पहुँच, अन्तर्राष्ट्रिय कारोबार तथा वित्तीय समावेशिता जस्ता क्षेत्रमा उल्लेखनीय सुधार देखिएको छ। लगानीकर्ताहरूले बैंकहरूबीचको समन्वय, रणनीतिक योजना र दीर्घकालीन स्थायित्वलाई बलियो बनाएका छन्। जसले गर्दा नेपालको बैंकिङ प्रणाली थप विश्वसनीय र प्रतिस्पर्धात्मक बन्दै गएको छ।
बैंकिङ क्षेत्रमा व्यापारिक घरानाको योगदान
नेपालका ठूला व्यापारिक घराना तथा संस्थागत लगानीकर्ताहरूको सहभागिताले बैंकिङ क्षेत्रमा यि प्रमुख सुधारहरू ल्याएको छः
- डिजिटल बैंकिङको तीव्र विस्तार
नेपालमा डिजिटल प्रविधिको विकाससँगै बैंकिङ क्षेत्रले पनि डिजिटलरणलाई प्राथमिकता दिइरहेको छ। ठूला लगानीकर्ताहरूको सहयोगमा बैंकहरूले डिजिटल बैंकिङ सेवाहरू जस्तै: मोबाइल बैंकिङ, इन्टरनेट बैंकिङ, क्युआर कोड भुक्तानी प्रणाली तथा विद्युतीय कारोवारलाई प्रवर्द्धन गरिरहेका छन्। यसले ग्राहकहरूलाई बैंकिङ सेवामा सहजता प्रदान गरेको छ भने नगदरहित अर्थतन्त्रतर्फ पनि मार्ग प्रशस्त गरेको छ।
- ग्रामीण क्षेत्रमा वित्तीय पहुँचको वृद्धिः
नेपालको बैंकिङ प्रणाली विगतमा शहर केन्द्रित थियो। तर, व्यापारिक समूहहरूको लगानीले बैंकहरूलाई ग्रामीण भेगसम्म विस्तार गर्न सहयोग पुर्याएको छ। बैंकहरूले नयाँ शाखाहरू खोल्ने, माइक्रोफाइनान्स संस्थाहरूसँग सहकार्य गर्ने तथा वित्तीय साक्षरताका कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने कार्यलाई तीव्रता दिइरहेका छन्। यसले दुर्गम भेगका मानिसहरूलाई पनि बैंकिङ पहुँचमा ल्याउन सहयोग गरेको छ।
- अन्तर्राष्ट्रिय कारोबारमा सहजता
नेपालका बैंकहरूले अन्तर्राष्ट्रिय स्तरका वित्तीय संस्थाहरूसँग सहकार्य गर्दै अन्तर्राष्ट्रिय कारोबारलाई थप सुलभ बनाएका छन्। बैंकिङ संस्थाहरूले विदेशबाट लगानी भित्र्याउने, अन्तर्राष्ट्रिय भुक्तानी प्रणालीलाई सरल बनाउने तथा व्यापार वित्त (Trade Finance) मा नवप्रवर्तन ल्याउने कार्यहरू गर्दै आएका छन्।
- वित्तीय स्थायित्व र पारदर्शिता
संस्थागत लगानीकर्ताहरूको सहभागिताले बैंकहरूलाई दिगो रणनीति अवलम्बन गर्न प्रेरित गरेको छ। व्यापारिक समूहहरूले बैंकिङ क्षेत्रमा दीर्घकालीन सोचका साथ लगानी गरेका कारण पारदर्शिता र वित्तीय स्थायित्व प्रवर्द्धन भइरहेको छ। यसले बैंकिङ प्रणालीलाई थप सुरक्षित बनाउँदै विश्वसनीयता बढाएको छ।
अन्तर्राष्ट्रिय अभ्यास र नेपालको सम्भावना
अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा ठूला व्यापारिक समूहहरूको बैंकिङ क्षेत्रमा लगानीले वित्तीय संस्थाहरूलाई सुदृढ बनाउने गरेको छ। उदाहरणका लागि:
- जापानको मित्सुबिशी ग्रुपले MUFG बैंक मा,
- भारतको टाटा समूहले IDFC First Bank मा,
- दक्षिण कोरियाको सैमसङ ग्रुपले Shinhan Bank मा,
यसरी गरेको लगानीले ती बैंकहरूलाई विश्वसनीयता, पूँजी विस्तार र नवप्रवर्तनमा अग्रणी बनाएको देखिन्छ।
नेपालमा पनि यस्तै प्रतिष्ठित व्यापारीक घराना र संस्थागत लगानीकर्ताहरूको सहभागिता तथा प्रविधिमा गरिएको लगानीले बैंकिङ क्षेत्रलाई दक्षिण एसियामा प्रतिस्पर्धी बनाउन सक्ने सम्भावना बढाएको छ।
नेपालको बैंकिङ क्षेत्रको भविष्य
व्यापारीक घराना र संस्थागत लगानीकर्ताहरूको दीर्घकालीन सोच, रणनीतिक योजना तथा प्रविधिगत लगानीले नेपालको बैंकिङ क्षेत्रलाई सशक्त बनाउँदै लगेको छ। निजि क्षेत्रबाट लगानीकर्ताहरुले लगानी बढाउने हो भने नेपालले बैंकिङ क्षेत्रमा उल्लेखनीय प्रगति गर्ने सम्भावना छ।
आगामी वर्षहरूमा डिजिटल बैंकिङ, अन्तर्राष्ट्रिय सहकार्य, तथा नवप्रवर्तनमार्फत नेपालले दक्षिण एसियाली बैंकिङ बजारमा महत्वपूर्ण स्थान बनाउने देखिन्छ। ठूला व्यापारिक समूहहरूको निरन्तर लगानी तथा दिगो बैंकिङ रणनीतिले नेपाललाई दक्षिण एसियाको एक प्रमुख बैंकिङ केन्द्रका रूपमा स्थापित गर्ने सम्भावना बढ्दो छ।
प्रकाशित मिति: ७ चैत्र २०८१, शुक्रबार
प्रतिक्रिया