नेपालमा युरेनियम खोज्दै भारतीय सुरक्षा टोली

काठमाडौं । नेपालमा युरेनियम खोजी गर्न भारतीय सुरक्षाकर्मीको एउटा टोली आएको छ। भारतीय प्रहरीको सेन्ट्रल ब्युरो अफ इन्भेस्टिकेसन (सिबिआई) र भारतीय गुप्तचर निकाय रिसर्च एन्ड एनालिसिस विङ (रअ) को ६ सदस्यीय टोली एक सातादेखि नेपालमा छ।

स्रोतका अनुसार भारतीय सुरक्षाकर्मीको टोली नेपालमा एउटा गिरोहसँग रहेको भनिएको २७ किलो युरेनियमको खोजीमा छ। सुरुमा भारतीय अधिकारीले काठमाडौंमै युरेनियम भएको सूचना पाएको भन्दै त्यसको जानकारी नेपाल प्रहरी र राष्ट्रिय अनुसन्धान विभागलाई दिएको थियो। यी निकायबाट केही जानकारी नआएपछि भारतीय प्रहरीले सशस्त्र प्रहरी बलको इन्टेलिजेन्स ब्युरोलाई पनि यसबारे सूचना दिएको थियो। सशस्त्रको इन्टेलिजेन्स ब्युरोले काठमाडौंमा यसको कारोबार हुन सक्ने भन्दै खोजी गरिरहेका बेला भारतीय टोली नेपालको सुरक्षा निकायसँग समन्वय गर्दैै यहाँ आएको स्रोतको दाबी छ।

‘नेपालको कुनै एउटा समूहले भारततर्फ युरेनियम पठाउन लागेको सूचना पाएपछि भारतीय सुरक्षा अधिकारीको टोली नेपाल आएको हो तर अहिलेसम्म फेला पार्न सकेको छैन। त्यसको अनुसन्धानमा नेपालका सुरक्षा अधिकारी पनि लागेका छन्,’ नेपालको सुरक्षा स्रोतले भन्यो। भारतीय अधिकारीले नेपालका सुरक्षा अधिकारीलाई यसबारे सूचना दिएका थिए। उनीहरूको सूचनालाई नेपाली सुरक्षा अधिकारीले पुष्टि गर्ने प्रयास गरिरहेका बेला भारतीय सिबिआई र रअको टोली नेपाल आएको हो।

स्रोतका अनुसार भारतीय सुरक्षाकर्मीको टोली नेपालमा एउटा गिरोहसँग रहेको भनिएको २७ किलो  युरेनियम खोजीका लागि आएको हो। एक सातादेखि भारतीय सुरक्षाकर्मीको टोली युरेनियम खोजीमा लागे पनि नेपाल प्रहरीले भने यसबारे जानकारी नभएको जनाएको छ।

‘युरेनियम खोजीमा भारतीय सुरक्षाकर्मीको एउटा टोली नेपालमा छ, नेपाली सुरक्षा अधिकारी पनि साथमा छन् तर अप्रेसन सफल हुन सकेको छैन,’ स्रोतले भन्यो, ‘एक साता भयो, टुंगो लागेको छैन।’ स्रोतका अनुसार गिरोहले बेच्न प्रस्ताव गरेको युरेनियमको नमुनासमेत बोकेर भारतीय सुरक्षा अधिकारी नेपाल आएका हुन्।

नेपाल प्रहरीले भने यो विषयमा जानकारी नभएको जनाएको छ। नेपाल प्रहरीका प्रवक्ता डिआइजी टेकप्रसाद राईले सुरक्षाकर्मीको टोली औपचारिक र अनौपचारिक रुपमा आउनेजाने भइरहने तर युरेनियम खोजीका

लागि नेपाल आएको भन्ने जानकारी प्रहरीलाई नभएको बताए। ‘यस्तो विषयमा भारतीय सुरक्षा अधिकारी नेपाल आएका छन् भन्ने जानकारी नेपाल प्रहरीलाई छैन,’ प्रवक्ता राईले भने।

सुरक्षा निकायसम्बद्ध उच्च स्रोतका अनुसार नेपालबाट युरेनियम भारततर्फ निकासी गर्न लागेको सूचनालाई आधार मानेर उनीहरू नेपाल आएका हुन्। उनीहरूले नेपाली सुरक्षा अधिकारीको विश्वास नगरेर आफैं कोभर्ड अप्रेसनका लागि आएकाले नेपाली सुरक्षा अधिकारीले सकारात्मक मानेका छैनन्। ‘सूचना दिनु सकारात्मक कुरा भए पनि उनीहरू आफैं आउनु राम्रो कुरा होइन,’ एक सुरक्षा अधिकारीले भने।

नेपालमा पहिलोपटक २०७७ फागुन २७ गते युरेनियम बरामद भएको थियो। २२ करोड अमेरिकी डलर पर्ने भनिएको सो युरेनियम काठमाडौं बौद्धबाट बेच्न खोज्दा सूचना चुहिएर बरामद भएको थियो। रामेछाप स्थायी घर भएका अम्बर तामाङले २० वर्षअघि भारतबाट नेपाल फर्कंदा युरेनियम ल्याएको प्रहरी अनुसन्धानबाट खुलेको थियो। उनकी बुहारी जानुका त्यो युरेनियम बेच्न ग्राहक खोज्दै हिँडेकी थिइन्। यसैक्रममा युरेनियमसहित चारजना पक्राउ परेका थिए। प्रहरीका अनुसार डेरामा लुकाएर राखेको युरेनियम बिक्री गर्न ग्राहक खोज्ने क्रममा तामाङ परिवारले बिचौलियालाई २ करोडसम्म कमिसनको अफर गरेको थियो। प्रहरीले २०७८ फागुन ३ मा बौद्धबाट २ किलो युरेनियमसहित चारजनालाई पक्राउ गरेको थियो। प्रहरीले भूपेन्द्र

खड्का, नवराज महतसहितलाई पक्राउ गरेको थियो। अहिले भने काठमाडौंमा एउटा गिरोहसँग रहेको २७ किलो युरेनियमलाई भारततर्फ पठाउन लागेको भन्दै भारतीय अधिकारी आएको स्रोतको दाबी छ। नेपाल प्रहरीलाई युरेनियमको कारोबारबारे भारतले मात्र होइन, अमेरिकी दूतावासले पनि सूचना दिँदै आएको छ।

के हो युरेनियम?

प्रहरीका अनुसार त्यतिबेला बरामद भएको युरेनियम प्राकृतिक युरेनियम हो। यो पारमाणविक भार भएको रेडियोधर्मी धातु हो। यसलाई सबैभन्दा मूल्यवान् धातुका रुपमा लिइन्छ।

विज्ञहरूका अनुसार युरेनियम परमाणु संख्या ९२ भएको एक रासायनिकतत्व हो। युरेनियम प्रकृतिमा पाइनेतत्वमध्ये सबैभन्दा बढी २३८ पारमाणविक भार भएको रेडियोधर्मी धातु हो। लगातार ऊर्जावान् विकिरणहरू फ्याँकिरहने भएकाले यसको आयु सयौं वर्षसम्म हुन्छ। नेपालमा पेग्माटाइट र ग्रेनाइटजन्य चट्टानमा युरेनियम पाइएको छ।

विशेषज्ञहरू युरेनियम पत्ता लगाउन जिएम काउन्टर, सिन्टिलेसन काउन्टर आदि संयन्त्रको सहायताले विकिरण शक्ति मापन गर्छन्। यही विकिरणको मापनद्वारा नै युरेनियमको भण्डारबारे यकिन गर्न सकिन्छ। प्रहरी उच्च स्रोतले दिएको जानकारीअनुसार ५० वर्षअघि नै अमेरिकी दूतावासलाई नेपालका केही व्यक्तिले युरेनियम भनी यस्तै वस्तु दिएका र त्यो परीक्षण गर्न अमेरिकासम्म पुर्‍याइएको तर प्रमाणित हुन सकेको थिएन।

आजको नागरिक दैनिकमा समाचार छ।

प्रकाशित मिति: ४ श्रावण २०७९, बुधबार